PSİKOPATOLOJİ SERİSİ 

BÖLÜM 4: Uyku Bozuklukları

Farklı bir bilinçlilik durumu olarak tanımlanabilecek uyku, insan vücudunun normal ve sağlıklı işlemesi için gereklidir. İşlevsellikte bozulmaya ve yaşam kalitesinde düşmeye yol açtığı bilinen uyku sorunları başka bir bedensel ya da ruhsal hastalığın bir belirtisi olarak ortaya çıkabileceği gibi başlı başına bir hastalık olarak da görülebilir.

2013 yılında yayımlanan DSM 5’te “Uyku-Uyanıklık Bozuklukları” başlığı altında ;

• İnsomnia
• Hipersomnia
• Narkolepsi
• Solunumla ilişkili uyku bozuklukları (tıkayıcı uyku apne hipopnesi, santral uyku apnesi, uyku ile ilişkili hipoventilasyon)
• Sirkadiyen ritim uyku uyanıklık bozuklukları
• Parasomnialar (NREM uykusundan uyanma bozuklukları-uyurgezerlik, uyku terörü-, karabasan, REM uykusu davranış bozukluğu)
•  Huzursuz bacaklar sendromu, madde/ilacın yol açtığı uyku bozukluğu

 tanımlanmış diğer ve tanımlanmamış uyku bozukluğu ele alınmıştır.

İnsomnia

İnsomnia, uykuyu başlatma ve / veya sürdürmede güçlük, uyku süresi, yoğunluğu ve niteliğinde bozulma ve sonuç olarak gün içi etkinlik düzeyindeazalma olarak tanımlanır. İnsomnia, uykuya dalma güçlüğü, gece sık uyanma ve sabah erken uyanıp tekrar uyuyamama gibi yakınmalarla seyreder.

Hipersomnia

DSM 5’te “hipersomnolans bozukluğu” olarak yer alan hipersomnia, ana uyku evresi en az yedi saat sürmesine karşın, kişide aynı gün içerisinde yineleyen uyku evreleri ya da birden uykuya dalma, günde dokuz saatin üzerinde olan uykunun dinlendirici olmaması ya da uyandıktan sonra tam uyanık olmakta güçlük çekme belirtilerinden en az birinin olması ile tanımlanmıştır.

Narkolepsi

Narkolepsinin son belirlenen belirtisi gece uykularının sık sık, kısa süreli uyanıklıklarla bölünmesidir. Uyanıklıkta ani gelişen, yineleyen, baskılanamayan uyku atakları, katapleksi (bilinçlilik durumunun korunduğu, istemli kaslarda birden gelişen ve kısa süreli olan kısmi ya da tam tonus kaybı) belirtileri vardır.

İdiyopatik Hipersomnia

Gündüz aşırı uykululuk ile birlikte sabah uyanmada güçlük, uyku sarhoşluğu, uzun uyku süresi, dinlendirici olmayan uyku, bilişsel işlevlerde bozulma ve otonomik belirtiler ile karakterize bir hastalıktır. Ergenlik ve genç erişkinlikte başlar, en sık 15-30 yaşlarıarasında görülür.

Solunumla İlişkili Uyku Bozuklukları

Uykuda solunum bozuklukları, uyku sırasında tekrarlayan yüksek dirençli solunum dönemleri, solunumda azalma (hipopne) ve solunum durması (apne) ile karakterize, kardiyovasküler hastalıklar, inme, gündüz uykululuk, motorlu araç kazaları ve azalmış yaşam kalitesi gibi çok sayıda durumla ilişkilendirilen, yaşamı tehdit etmesi ve sık görülmesi açısından önem arz eden tanıları vardır.

Uyku Apnesi

 Uyku sırasında solunumun en az 10 saniye ile durması, hipopne ise en az 10 saniye süreyle, solunum hacminde % 50 azalma ile birlikte, oksijen saturasyonunda en az % 4 oranında düşme ve uyarılmışlık oluşması olarak tanımlanır. Uyku apnesi santral, obstruktif ve mikst (karma) tipte olabilir.

Parasomnialar

Parasomnialar, uyanıklık, kısmi uyanıklık veuykuya geçiş sırasında ortaya çıkan, uyanıklık, REM ve non-REM uykusu arasındaki anormal geçişlerden kaynaklanan, birincil olarak uyku ya da uyanıklıkla ilişkili olmayan, anormal veya istenmeyen hareketler, davranışlar,duygular, algılar, rüyalar ve otonom sinir sistemi disfonksiyonu ile karakterizeuyku bozukluklarıdır. Diğer uyku bozuklukları, birçok ruhsal bozukluk ve tıbbi hastalık, ilaç, alkol ya da madde kullanımı parasomniaya neden olabilir.

Uyurgezerlik

Somnambulizm olarak isimlendirilir. Genellikle uykunun ilk saatlerinde ve REM dışı dönemde ortaya çıkar. Yatakta oturma, kalkarak dolaşma, yineleyici hareketler yapma, kapıları açma, buzdolabını açma, giyinme, yemek yeme, el-yüz yıkama gibi otomatik nitelikli davranışlarla seyreder. Hasta donuk, tek bir noktaya odaklı, büyülenmiş, başkaları tarafından kontrol ediliyor gibidir. Uyandırmak güçtür, çevreyle etkileşime girmez. Çocuklarda daha sık olup, erişkinlerde nadirdir.

Duygudurum Bozukluğunun Tedavisi Nedir ?

Uyku problemleri çektiğinizde denemeniz gereken ilk adımlar:

• Aynı saatte yatıp, aynı saatte kalkma alışkanlığı kazanılmalıdır.
• Gündüz uyumamalıdır.
• Akşam yemeğinden sonra uyarıcı etkilerinden dolayı çay, kahve, kolalı içecekler, alkol ve sigaradan kaçınılmalıdır.
• Uyku vaktinden 3 saat önceye kadar fiziksel egzersizler yapmalı, ancak uyku vaktinden 1–2 saat önce ağır ve yorucu egzersizlerden kaçınılmalıdır.
• Yatak odasında çalışmak, yemek yemek, televizyon izlemek gibi aktivitelerden kaçınılmalıdır.
• Yatmadan önce ağır yemek yememeli, aç ta olmamalıdır.
• Uyku tutmayınca kendini zorlamamalı, kalkarak fazla efor gerektirmeyen bir aktivitede bulunmalıdır.
• Uyku öncesi gevşeme egzersizleri yapılabilir.
• Uyku öncesi ılık bir banyo yapmak, bir bardak ılık süt içmek yararlı olabilir.
• Yatak odası karanlık ve sessiz olmalıdır.

Uyku bozukluğunun türüne ve semptomlarına uygun çeşitli tedaviler uygulanmaktadır. Bu türdeki bozukluklar, genellikle ilaç tedavisi ve psikoterapi kombinasyonuyla tedavi edilmeye çalışılır. Terapi seansları bir psikolog, psikiyatrist uzmanı tarafından uygulanabilir.

TAKİPTE KALIN!

Uzman Psikolog Zeynep Ödemiş