Kişilik Bozuklukları Serisi Bölüm 4:
Şizotipal Kişilik Bozukluğu
Şizotipal kişilik bozukluğu olan bir kişinin neredeyse hiç yakın ilişkisi, arkadaşı yoktur. Bu kişiler olaylara tepkilerini içlerinde yaşarlar, herhangi bir sosyal aktiviteye katılma durumunda ise aşırı derecede heyecan, alınganlık, kuşkuculuk ve kaygı yaşarlar. Bununla birlikte ilginç düşüncelere sahip olabilirler ve toplum içinde garip ve tuhaf karşılanabilirler. Aslında bu durum yani toplumdan soyutlanmak onlar için acı verici bir durum olur ancak buna rağmen insanlara karşı hep mesafeli davranırlar.
Garip, büyüsel, batıl inançları vardır. Duygu, düşünce ve davranışlarında dağınıklık söz konusudur. Konuşmalarının net olmaması, davranışlarındaki tuhaflık sosyal ilişkilerde önemli bozulmaların yanı sıra düşük yaşam kalitesine sahiptirler (Skodol ve ark., 2011). Bu bozukluğu olan kişiler genellikle şüphecidir ve paranoyak düşüncelere sahiptir.
Şizotipal kişilik bozukluğuna sahip kişilerin çoğu şizofreni geliştirmemektir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğunun Belirtileri
DSM-5’e göre şizotipal kişilik bozukluğu erken ergenliğin başında birçok şekilde kendini göstererek aşağıdakilerden en az beşinin ya da daha fazlasının varlığı ile belirtilir (American Psychiatric Association, 2013):
- Sanrı olmayan referans düşünceler.(sıradan olayların yanlış yorumlanması gibi).
- Büyülü düşünceler (batıl inançlar, fala inanma, altıncı hise fazla vurgu gibi).
- Tuhaf düşünce ve konuşma yapısı (belirsiz, aşırı ayrıntılı, mecazi gibi..).
- Kişide şüphecilik veya paranoya.
- Uygunsuz ya da sınırlı iletişim kurar.
- Tuhaf veya ekzantrik davranış veya görünümü vardır.
- Neredeyse hiç yakın arkadaş veya sırdaş.
- Yoğun sosyal kaygı. Etrafta tanıdıklar varsa bile…
Şizotipal Kişilik Bozukluğunun Olası Ayırıcı Belirtileri
Şizofreni, bipolar bozukluk, delüzyonel bozukluk ve depresif bozukluk gibi ruhsal bozukluklarda da şizotipal kişilik belirtileri görülebilir. Ancak, şizotipal kişilik bozukluğunda psikotik belirtiler psikotik dönemin öncesi ve sonrasında da vardır.
Şizotipal kişilik bozukluğu ile diğer kişilik bozuklukları arasında ortak özellikler vardır. Farklı anlamak için ayırıcı belirtilere dikkat etmek gerekir.
- Paranoid ve şizotipal kişilik sosyal kopmalar açısından benzer ancak belirgin eksantrikliğin veya tuhaflığın varlığı şizotipal kişilik bozukluğunu diğer kişilik bozuklarından ayırıcı belirtilerdir.
- Çekingen/kaçınmacı kişilik bozukluğunda yakın ilişkiler sınırlı kurulur. Çekingen kişilik bozukluğunda ilişkiler için aktif bir istek bulunur ancak bu reddedilme korkusuyla sınırlanır. Şizotipal kişilik bozukluğunda ise, ilişkiler için bir istek eksikliği ve kalıcı bir kopma görülür.
- Narsistik kişilik bozukluğu olan kişilerde de şüphecilik, sosyal geri çekilme ve yabancılaşma görülebilir. Ancak bu sosyal geri çekilme narsistlerde mükemmel olmayan şeylerin veya kusurların ortaya çıkması korkusundan kaynaklanır.
- Sınırda kişilik bozukluğu olan bireylerde de yoğun öfke, kaygı, hayal kırıklığı gibi durumlar görülür ancak bu, genellikle strese tepki olarak oluşan duygusal değişimlerle daha yakından ilişkilidir. Şizotipal de süreklilik vardır.