PSİKOPATOLOJİ SERİSİ
BÖLÜM 3: Duygudurum Bozukluğu
Duygudurum bozukluğu, kişinin duygusal durumunu etkileyen bir akıl sağlığı sorunudur. Bir kişinin uzun süreli aşırı coşkunluk (mani), aşırı üzgünlük (depresyon) veya her ikisini birden (bipolar; yani iki uçlu) deneyimlediği bir bozukluktur. Duygudurum (mood) kişilerin belli bir süre zarfında ve sınırlar içerisinde hangi tip duygulanım içinde bulunduklarını gösterir3. Duygudurum normal, taşkın, çökkün ve sıkıntılı olabilir.
Bu tanıma göre duygudurum bozukluğuna sahip kişi; ortaya çıkan durum, olay ve koşullar karşısında normal sınırlar içerisinde kabul edilmeyen, uygun olmayan veya abartılmış duygulanım göstermektedir.
DSM-5, duygudurum ile ilişkili ruhsal problemlerin tanısı için üç kriter grubu kullanmaktadır:
- Duygudurum Epizodları
- Duygudurum Bozuklukları
- Epizodu ve tekrarlayan süreci tanımlayan belirteçler.
Duygudurum Epizodları
En temel şekliyle bir duygudurum epizodu, hastanın anormal bir şekilde mutlu veya üzgün hissettiği herhangi bir zaman aralığını ifade eder.Duygudurum epizodları, kodlanabilir duygudurum bozukluklarının birçoğunu oluşturan yapıtaşlarıdır.Duygurum epizodları olan pek çok hasta (duygudurum bozukluğu türlerinin çoğu olmasa da) bu üç epizoddan bir veya daha fazlasına sahip olmalıdır: majör depresif, mani ve hipomani.
Duygudurum Bozukluğunun Çeşitleri
Duygudurum bozukluğu, anormal bir duygudurumdan dolayı ortaya çıkan bir hastalık örüntüsüdür.Hemen hemen duygudurum bozukluğu olan her hasta belli bir dönemde depresyon da yaşar fakat bazılarının yükselmiş duygudurumları da olmaktadır. Birçok duygudurum bozukluğu, hepsi değil, bir duygudurum epizoduna dayandırılarak tanılanmaktadır.
Majör Depresyon
Majör depresyon yoğun mutsuzluk, umutsuzluk hali, enerji ve motivasyon kaybı gibi belirli semptomlarla ortaya çıkan, kişinin işlevselliğinde ve hayat kalitesinde ciddi kayıplara yol açabilen psikiyatrik hastalıklar arasında en sık görülen bozukluklardan biridir.
Bipolar Bozukluk
İki Uçlu Duygudurum Bozukluğu ve Manik – Depresif Bozukluk olarak da bilinen Bipolar Bozukluk birçok farklı duygudurum epizodunu içinde barındırması ile karakterizedir. Bu dönemler depresyon, mani, hipomani ve karma şekildedir.
Bipolar I (mani ve depresif dönem) ve Bipolar II (hipomani ve depresif dönem) olmak üzere kendi içinde ikiye ayrılır. Bipolar Bozukluk kroniktir ve çoğunlukla ergenlik döneminde başlangıç gösterir.
Duygudurum Bozukluğunun Sebepleri Nelerdir?
Duygudurum bozuklukları çeşitli genetik, biyolojik, çevresel ve diğer faktörlerden dolayı ortaya çıkabilir. Bu faktörler genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
• Ailede duygu durum bozukluğu tanısı almış bireylerin olması
• Travma, stres veya büyük yaşam değişiklikleri
• Fiziksel hastalık veya belirli ilaçların kullanımı; ilaç bağımlılığı
Duygudurum Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Duygudurum bozukluğunun semptomları, bozukluğun türüne bağlı olarak değişebilir. Majör (klinik) depresyon belirtileri şunlardır:
• Çoğu zaman veya neredeyse her gün üzgün hissetmek
• Enerji eksikliği veya hâlsizlik
• Çaresiz veya umutsuz hissetmek
• İştahsızlık veya aşırı yemek yeme
• Önceden eğlendiren aktivitelerden zevk alamamak
• Aşırı uyku veya uykusuzluk
• Ölüm veya intihar hakkında tekrar edici düşünceler
• Konsantrasyon veya odaklanma zorluğu
Bipolar bozuklukta; depresif dönemlerde görülen semptomlara ek olarak, manik dönemlerde şu semptomlarla karşılaşabilir:
• Aşırı enerjik, coşkun veya mutlu hissetmek
• Hızlı konuşmak
• Ajitasyon, huzursuzluk veya sinirlilik
• Çok fazla para harcamak, dikkatsizce araba kullanmak gibi hayati risk taşıyan davranışlar
• Aktivitede olağandışı artış veya aynı anda çok fazla şey yapmaya çalışmak
• Birbiriyle yarışan düşünceler
• Uykusuzluk veya uyku sorunu
• Belirgin bir sebep olmadan gergin olma durumu
Duygudurum Bozukluğunun Tedavisi Nedir ?
Duygudurum bozukluğunun türüne ve semptomlarına uygun çeşitli tedaviler uygulanmaktadır. Bu türdeki bozukluklar, genellikle ilaç tedavisi ve psikoterapi kombinasyonuyla tedavi edilmeye çalışılır. Terapi seansları bir psikolog, psikiyatrist uzmanı tarafından uygulanabilir. Duygudurum bozuklukları uzun yıllar sürebilir, semptomları durağanlaşıp yeniden ortaya çıkabilir; bu sebeple bireylerin kendilerini tanıması, bozukluğun farkında olması ve semptomlarını kontrol etmeyi öğrenmesi hayat kalitesini yükseltmede son der.
Duygudurum bozukluklarının tedavisinde ilaç tedavisi sürecine destek olarak bilişsel davranışçı terapi, kişilerarası terapi ve psikodinamik terapi gibi etkili yöntemler kullanılmaktadır. Bunların yanında temelini bilişsel davranışçı terapi ekolünden alan farkındalık temelli psikoterapi yaklaşımları, kabul ve kararlılık terapisi gibi üçüncü nesil terapiler de sıklıkla kullanılmaya başlanmıştır.
TAKİPTE KALIN!
Uzman Psikolog Zeynep Ödemiş